Tryb podstawowy zastępuje w nowym Pzp szereg trybów udzielenia zamówienia, do których przez ostatnich kilkanaście lat zdążył przywyknąć każdy zamawiający i wykonawca. Będzie to jednocześnie faktycznie nomen omen podstawowy tryb stosowany przez zamawiających do udzielania zamówień, których wartość jest niższa niż progi unijne. Warto zatem dobrze go poznać.
Tryb podstawowy w nowym Pzp
Tryb podstawowy jest trybem udzielania zamówienia będącym trybem pierwszego wyboru dla zamówień, których wartość jest mniejsza niż progi unijne. Udzielając tej grupy zamówień zamawiający pozbawiony będzie możliwości zastosowania trybu negocjacji z ogłoszeniem, przetargu ograniczonego, dialogu konkurencyjnego czy przetargu nieograniczonego. Dla większości uczestników rynku zamówień publicznych szczególnie brak dostępności tego ostatniego stanowić będzie rewolucję. Tryb przetargu nieograniczonego pozostanie bowiem dostępny wyłącznie dla zamówień, których wartość jest równa lub przekracza progi unijne. Zgodnie ze swoją nazwą tryb podstawowy staje się więc podstawowym trybem udzielania zamówień publicznych o wartości mniejszej niż progi unijne. Nie jest on jednak jednorodny. Jest bowiem dostępny w trzech wariantach, które można określić jako odpowiedniki przetargu nieograniczonego, ograniczonego i negocjacji z ogłoszeniem. Nie są to jednak idealne odpowiedniki tych trybów a raczej procedury na nich wzorowane.
Trzy warianty trybu podstawowego
art. 275 Nowego Pzp:
Zamawiający udziela zamówienia w trybie podstawowym, w którym w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy, a następnie zamawiający:
1) wybiera najkorzystniejszą ofertę bez przeprowadzenia negocjacji albo
2) może prowadzić negocjacje w celu ulepszenia treści ofert, które podlegają ocenie w ramach kryteriów oceny ofert, o ile przewidział taką możliwość, a po zakończeniu negocjacji zamawiający zaprasza wykonawców do składania ofert dodatkowych, albo
3) prowadzi negocjacje w celu ulepszenia treści ofert, a po zakończeniu negocjacji zamawiający zaprasza wykonawców do składania ofert ostatecznych.
Tryb podstawowy może być zastosowany bez wykazywania spełniania jakichkolwiek przesłanek. Tak jak w przypadku postępowań o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, tryby przetargów nieograniczonego i ograniczonego. Zamawiający posiada także pełną swobodę wyboru pomiędzy dostępnymi wariantami trybu podstawowego, a to który z nich zastosuje wynikać będzie wyłącznie z jego oceny sytuacji. Najczęściej wybieranym wariantem będzie zapewne wariant I trybu podstawowego, w którym zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą bez przeprowadzania negocjacji. I omówieniem tego wariantu zajmiemy się w niniejszym wpisie.
Wariant I trybu podstawowego
Wariant I trybu podstawowego jest następcą przetargu nieograniczonego. Schemat przebiegu postępowania w tym wariancie jest bowiem łudząco podobny do przetargu nieograniczonego. Zachowany bowiem został układ ogłoszenie o zamówieniu – składanie ofert – wybór oferty najkorzystniejszej. Zamawiający przygotowując postępowanie musi więc być w stanie opisać w sposób wyczerpujący przedmiot zamówienia a wykonawcy muszą być w stanie na podstawie dobrze przygotowanych dokumentów zamówienia złożyć oferty zaspokajające potrzeby zamawiającego i zgodne ze specyfikacją warunków zamówienia. Prowadząc postępowanie w tym wariancie zamawiający pozbawiony jest bowiem możliwości prowadzenia negocjacji z wykonawcami a ci ostatni szansy na udoskonalenie treści złożonych ofert.
Wszczęcie postępowania
Postępowanie o udzielenie zamówienia w trybie podstawowym wszczynane jest poprzez zamieszczenie ogłoszenia o zamówieniu w Biuletynie Zamówień Publicznych. Zamawiający ma co prawda możliwość przesłania ogłoszenia także do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej czy jego publikacji także w innych miejscach, ale to zamieszczenie ogłoszenia w BZP jest momentem wszczęcia postępowania. Od tego momentu liczy się także termin składania ofert, który wynosić może minimum 7 lub 14 dni odpowiednio dla zamówień na dostawy i usługi oraz zamówień na roboty budowlane. Nic nie stoi na przeszkodzie aby zamawiający bezpośrednio poinformował o wszczęciu postępowania znanych sobie wykonawców, którzy w ramach prowadzonej działalności świadczą usługi, dostawy lub roboty budowlane będące przedmiotem zamówienia. W BZP obligatoryjnie zamieścić należy więc ogłoszenie o zamówieniu, ale także i każdą jego zmianę. Zmiany treści ogłoszenia muszą jednak być zamieszczane także w innych miejscach, w których było publikowane ogłoszenie o zamówieniu, co może niekiedy wiązać się z komplikacjami i dodatkowymi kosztami po stronie zamawiającego, jeżeli chcąc zwiększyć zasięg ogłoszenia o zamówieniu opublikował je także w odpłatnych publikatorach jak np. prasa.
Specyfikacja Warunków Zamówienia
SWZ na etapie wszczęcia postępowania sporządzana jest w Nowym Pzp w tych trybach udzielenia zamówienia, w których zamawiający pozbawiony jest możliwości zmiany warunków zamówienia w wyniku przeprowadzonych z wykonawcami negocjacji. Nie inaczej jest w wariancie I trybu podstawowego. SWZ ma tym samym charakter ostatecznego opisu potrzeb zamawiającego i warunków zamówienia. Nie oznacza to rzecz jasna jej niezmienności przed upływem terminu składania ofert. Może ona, w uzasadnionych przypadkach, podlegać modyfikacjom na co jasno wskazuje art. 286 Nowego Pzp. Upływ termin składania ofert powoduje jednak petryfikację jej postanowień. Jest to zatem sytuacja identyczna jak w przypadku przetargu nieograniczonego.
SWZ zamieszczana jest na stronie prowadzonego postępowania od dnia zamieszczenia ogłoszenia o zamówieniu i powinna tam pozostawiać nie krócej niż do zakończenia postępowania. Przypomnijmy, iż zgodnie z nowym pzp dniem zakończenia postępowania jest dzień zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Treść SWZ
Wymagania co do treści SWZ w wariancie I trybu podstawowego są łudząco podobne do wymagań sformułowanych w art. 134 Nowego Pzp dla SWZ w trybie przetargu nieograniczonego. Najistotniejszym wymogiem, charakterystycznym dla trybu podstawowego, jest wymóg zamieszczenia informacji, czy zamawiający przewiduje wybór najkorzystniejszej oferty z możliwością prowadzenia negocjacji. Zamawiający musi więc podjąć decyzję o możliwości przeprowadzenia negocjacji już w momencie wszczynania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Brak zamiaru prowadzenia negocjacji nie oznacza jednocześnie, że w treści SWZ można tę informację pominąć. Musi w niej znaleźć się obligatoryjnie informacja pozytywna lub negatywna. Możliwość prowadzenia negocjacji ma bowiem kluczowe znaczenie dla wykonawców, których oferty złożone w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówieniu mogą, w przypadku otwarcia negocjacji, przekształcić się w oferty o wstępnym charakterze.
Treść SWZ podlega wyjaśnieniom zamawiającego, wykonawcy mają prawo o nie wystąpić a zamawiający ma obowiązek ich udzielić, o ile zapytania wpłyną w terminie określonym w art. 284 ust. 2 Nowego Pzp. Do upływu terminu składania ofert zamawiający może także dokonać zmiany treści SWZ.
W SWZ mogą, ale nie muszą znaleźć się wymagania w zakresie warunków udziału w postępowaniu czy wymaganych przez zamawiającego podmiotowych środków dowodowych (dokumentów i oświadczeń potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu oraz niepodleganie wykluczeniu z postępowania).
Czy w wariancie I trybu podstawowego można wymagać wniesienia wadium?
Można, niemniej jednak pamiętać należy, że dopuszczalna wysokość wadium w trybie podstawowym wynosi 1,5% wartości zamówienia co wynika jednoznaczenie z art. 281 ust. 4 Nowego Pzp. Ważne, że jest to jedyna różnica w zakresie regulacji dotyczącej wadium pomiędzy postępowaniem o wartości poniżej i powyżej progów unijnych. W pozostałym zakresie w pełni obowiązują przepisy art. 997 – 98 Nowego Pzp.
Wybór oferty najkorzystniejszej
Wybór oferty najkorzystniejszej w wariancie I trybu podstawowego dokonywany jest w oparciu o kryteria oceny ofert określone w SWZ i powinien nastąpić w terminie 30 dni od dnia upływu terminu składania ofert. Tyle wynosi bowiem termin związania ofertą. Może on być na wniosek zamawiającego raz wydłużony przez wykonawców na nie dłużej niż o kolejne 30 dni. Isotne, że odmowa wydłużenia terminu związania ofertą skutkuje odrzuceniem oferty. Po upływie 60 dniowego okresu zamawiający traci de facto kontrolę nad postępowaniem, ponieważ nie może już zwrócić się do wykonawców o wydłużenie terminu związania ofertą a sami wykonawcy nie będą zainteresowani samodzielnym jego wydłużaniem (dlaczego, o tym może innym razem). Pamiętać należy, iż w przypadku chęci dokonania przez zamawiającego rozstrzygnięcia postępowania po upływie terminu związania ofertą zastosowanie mieć będzie procedura z art. 252 ust. 2 i 3 Nowego Pzp.
Postępowanie o udzielenie zamówienia w trybie podstawowym może zakończyć się albo wyborem oferty najkorzystniejszej albo unieważnieniem postępowania. Co ciekawe oba rozstrzygnięcia znajdą odzwierciedlenie w ogłoszeniu o wyniku postępowania (art. 309 ust. 1 Nowego Pzp). Ogłoszenie takie musi być zamieszczone nie później niż w terminie 30 dni od dnia zakończenia postępowania. Zakończeniem postępowania jest udzielenie zamówienia, co tym razem już wprost wynika z ustawy (zainteresowanych tym, jak to wyglądało w starym Pzp odsyłam do: Wójcik Paweł. Art. 17. W: Komentarz do wybranych przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych. Zamówienia badawczo – rozwojowe. System Informacji Prawnej LEX, 2018.).
Wykonawca, którego oferta została najwyżej oceniona powinien zostać wezwany do złożenia stosownych podmiotowych środków dowodowych, o ile oczywiście obowiązek ich złożenia był przewidziany w SWZ i ogłoszeniu o zamówieniu.
Wariant I trybu podstawowego – odpowiednik przetargu nieograniczonego
Wariant I trybu podstawowego jest więc odpowiednikiem przetargu nieograniczonego. Z perspektywy uczestników postępowania można powiedzieć, iż nie ma pomiędzy tymi dwoma trybami aż tak istotnych różnic. Główne różnice proceduralne wynikają z pewnych generalnych odrębności postępowań o udzielenie zamówienia o wartości mniejszej niż progi unijne od postępowań progi te przekraczających. Odrębności te wynikają wprost z art. 266 Nowego Pzp i dotyczą m.in. braku obowiązku przeprowadzania analizy potrzeb, krótszych terminów na składania podmiotowych środków dowodowych, znacznie krótszego terminu związania ofertą czy wreszcie nieskładania oświadczeń na druku JEDZ. Pamietać także należy, że wobec wyłączenia stosowania art. 139 Nowego Pzp w zamówieniach „krajowych” zamawiający nie ma prawa zastosowania tzw. odwróconej procedury badania ofert. Zamawiający nie może więc najpierw dokonać oceny ofert a dopiero potem dokonać weryfikacji spełnienia warunków udziału w postępowaniu i braku podstaw wykluczenia wykonawcy, którego oferta uznana została za najkorzystniejszą. Niestety obowiązek badania poprawności oświadczeń wstępnych wykonawców, które zgodnie z art. 125 ust. 1 Nowego Pzp składane są wraz z ofertą, dotyczyć będzie wszystkich wykonawców.
Jakie zatem najważniejsze informacje o wariancie I trybu podstawowego należy zapamiętać?
- Tryb podstawowy zastępuje m.in. tryb przetargu nieograniczonego, do którego najbardziej zbliżony jest właśnie wariant I.
- Miejscem publikacji obowiązkowych ogłoszeń, w tym ogłoszenia o wszczęciu postępowania jest Biuletyn Zamówień Publicznych.
- W wariancie I trybu podstawowego zamawiający nie ma prawa prowadzenia negocjacji z wykonawcami.
- W Specyfikacji Warunków Zamówienia obligatoryjnie należy zawrzeć informację o możliwości prowadzenia negocjacji z wykonawcami. Przewidzenie takiej możliwości oznacza, iż mamy do czynienia z wariantem II trybu podstawowego.
- Wybór oferty najkorzystniejszej powinien być dokonany co do zasady w terminie 30 dni od dnia upływu terminu składania ofert co odpowiada terminowi związania ofertą. Zamawiający tylko raz może poprosić o jego wydłużenie.
- Podobnie jak w przypadku wszystkich zamówień, których wartość jest niższa od progów unijnych zamawiający nie ma obowiązku żądania podmiotowych środków dowodowych oraz stawiania warunków udziału w postępowaniu.
Źródło: Pixabay